Błonnikiem, włóknikiem pokarmowym nazywamy zespół substancji ścian komórkowych roślin nie trawionych i nie wchłanianych w przewodzie pokarmowym człowieka.
Jest to mieszanina substancji o charakterze polisacharydowym (celuloza, hemicelulozy, pektyny, gumy, śluzy) i niepolisacharydowym (ligniny). Na początku błonnik był traktowany jako substancja balastowa, ze względu na małe wykorzystanie przez organizm. Później odkryto w nim nowe właściwości mające korzystny wpływ na organizm, przyczyniające się m.in. do:
- przyspieszenia perystaltyki jelit, wypełnia jelita, pobudza ich ruchy zapobiegając zaparciom
- obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów
- spowolnienia rozkładu węglowodanów
- spadku stężenia glukozy we krwi
- zmniejszenia uczucie głodu, pęcznieje w żołądku - głównie pektyna i celuloza
- usuwania z organizmu substancji szkodliwych - toksyn i metali ciężkich
Wg. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzienne spożycie błonnika powinno wynosić 20-40 g.
Źródłem błonnika pokarmowego są m.in. warzywa, owoce, produkty zbożowe (otręby zbożowe, kasze, naturalne płatki zbożowe, musli, niełuskany ryż, pieczywo razowe i pełnoziarniste) i nasiona roślin strączkowych. Błonnika nie zawierają m.in. mięso, ryby, mleko, jaja, alkohole, masło, oleje i inne produkty tłuszczowe.
Diety bogate w błonnik zalecane są przez lekarzy przy chorobach takich jak m.in.: otyłość, cukrzyca, miażdżyca i kamica żółciowa.
Przeciwwskazaniem do stosowania diety wysokobłonnikowej są m.in. stany zapalne żołądka, trzustki, dróg żółciowych i jelit, stany niedoboru białka i składników mineralnych, nieżyty przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oraz choroby zakaźne. Zbyt duże spożycie błonnika pokarmowego powoduje dolegliwości brzuszne takie jak wzdęcia, bóle brzucha (dotyczy to głównie roślin strączkowych) czy biegunki (w skrajnych przypadkach może dojść do podrażnienia jelit, a nawet ich skrętu) oraz prowadzi do niedożywienia i niedoboru wapnia, żelaza i cynku.
